Rripi i Gazës i njohur si shtëpia e 2.2 milionë njerëzve shtrihet 41 kilometra i gjatë dhe 10 kilometra i gjerë – një enklavë e rrethuar nga Deti Mesdhe, Izraeli dhe Egjipti.
Fillimisht ishte pushtuar nga Egjipti, ndërsa më pas u pushtua nga Izraeli gjatë Luftës së Lindjes së Mesme të vitit 1967.
Në vitin 2005, Izraeli tërhoqi ushtrinë dhe rreth 7000 kolonë.
Gaza tani është nën kontrollin e grupit ekstremist islamik Hamas, i cili rrëzoi forcat besnike të Autoritetit Palestinez në atë kohë në pushtet pas një ndarjeje të dhunshme në 2007.
Që atëherë, Izraeli dhe Egjipti kanë kufizuar lëvizjen e mallrave dhe njerëzve brenda dhe jashtë Gazës, duke shpjeguar se bllokada është e nevojshme për arsye sigurie.
Hamasi, i cili është cilësuar si organizatë terroriste nga Shtetet e Bashkuara, Bashkimi Evropian dhe Britania, si dhe nga fuqitë e tjera të mëdha, ka zhvilluar disa luftëra me Izraelin që nga marrja e pushtetit në Gaza.
Ajo ka gjuajtur, ose ka mundësuar grupe të tjera ekstremiste të lëshojnë mijëra raketa në drejtim të Izraelit dhe ka kryer sulme të tjera vdekjeprurëse.
Çfarë e nxiti dhunën e fundit?
Qindra ekstremistë të Hamasit filluan një sulm të paprecedentë në Izraelin jugor më 7 tetor 2023, duke vrarë të paktën 1200 njerëz dhe duke rrëmbyer dhjetëra pengje që më pas u dërguan në Gaza.
Izraeli u përgjigj duke nisur valë sulmesh ajrore dhe artilerie në Gaza, duke vrarë më shumë se 1400 palestinezë dhe duke grumbulluar trupat e tij përgjatë kufirit për një operacion të mundshëm tokësor.
Kryeministri i Izraelit është zotuar se do ta mposht Hamasin në luftë dhe do të “ndryshojë Lindjen e Mesme”.
“Rrethimi i plotë”
Në përgjigje të sulmit të Hamasit, ministri i mbrojtjes i Izraelit urdhëroi një “rrethim total” të Gazës më 9 tetor, duke shtuar: “Nuk do të ketë energji elektrike, ushqim, karburant, gjithçka do të mbyllet”.
Ministri i infrastrukturës i Izraelit më vonë ndërpreu furnizimin me ujë në Gaza.
Ky veprim e përkeqësoi menjëherë situatën tashmë të rëndë humanitare në Gaza, ku 80 për qind e popullsisë duhet të marrë ndihmë ndërkombëtare.
Termocentrali i vetëm i Gazës u mbyll pasi i mbaroi karburanti më 11 tetor, duke i lënë spitalet të tejmbushura me të lënduar që të mbështeteshin te gjeneratorët rezervë.
Disa spitale me furnizime të kufizuara pritet të mbeten pa karburant brenda ditëve.
Më shumë se 600,000 njerëz mbetën gjithashtu pa ujë të pijshëm kur Izraeli vendosi të ndërpresë furnizimin me ujë në Gaza.
Pompat lokale të ujit dhe sistemet e ujërave të zeza gjithashtu kanë nevojë për karburant për të funksionuar.
Mbyllja e kalimit kufitar Kerem Shall me Izraelin për lëvizjen e mallrave gjithashtu bllokoi furnizimet ushqimore që po mbarojnë: një e treta e dyqaneve të Gazës raportojnë mungesë të produkteve ushqimore bazë.
Kombet e Bashkuara thonë se shumica e dyqaneve kanë ushqim të mjaftueshëm për rreth dy javë.
Të paktën 200,000 njerëz janë zhvendosur, pasi kanë ikur nga frika për jetën e tyre ose për shkak se shtëpitë e tyre janë shkatërruar nga sulmet ajrore. Shumica u strehuan në shkollat e OKB-së.
Ndërprerje të vazhdueshme të energjisë
Edhe para konfliktit aktual, ndërprerjet e energjisë elektrike ishin një dukuri e përditshme në Gaza, me familjet që merrnin mesatarisht vetëm 13 orë energji elektrike në ditë, sipas shifrave të OKB-së.
Rripi i Gazës bleu gati dy të tretat e energjisë elektrike nga Izraeli, me pjesën tjetër të prodhuar nga Termocentrali i Gazës (GPP). Por oferta e kombinuar plotëson vetëm më pak se gjysmën e kërkesës.
Për të përballuar ndërprerjet e energjisë elektrike, shërbimet komunale dhe familjet duhet të mbështeten te gjeneratorët rezervë.
Por ata janë të pasigurt për shkak të varësisë së tyre nga karburantet e rralla dhe pjesët rezervë, të cilat janë subjekt i kufizimeve të importit, sepse Izraeli i klasifikon ato si mallra “me përdorim të dyfishtë” – civile dhe ushtarake.
Mbyllja e kufijve
Civilët kanë pak shpresë për të qenë në gjendje të largohen nga Gaza për të shmangur konfliktin. Izraeli mbylli për një kohë të pacaktuar pikën kufitare Erez në Rripin verior të Gazës, ndërsa kalimi kufitar Rafah në jug, i kontrolluar nga Egjipti, u mbyll më 9 dhe 10 tetor për shkak të sulmeve ajrore izraelite pranë portës në anën palestineze.
Para përshkallëzimit, palestinezëve u ndalohej të largoheshin nga Gaza përmes Izraelit nëse nuk merrnin një leje daljeje të lëshuar nga Izraeli.
Lejet janë të kufizuara për rrogëtarët, njerëzit e biznesit, pacientët e kujdesit shëndetësor dhe shoqëruesit e tyre dhe punonjësit e ndihmës.
Në gusht, 58,600 njerëz u lejuan të kalonin Erez, 65 për qind mbi mesataren mujore për vitin 2022, sipas të dhënave të OKB-së.
Palestinezët që donin të kalonin Rafahun, gjatë asaj kohe, duhej të regjistroheshin në Autoritetin Palestinez javë më parë dhe të paraqisnin një kërkesë në Egjipt, e cila vendos një kufi në numrin e njerëzve dhe i nënshtron ata në kontrolle të rrepta sigurie.
Egjipti lejoi 19,600 njerëz të largoheshin nga Gaza përmes Rafah në gusht, numri më i lartë që nga korriku 2012.
Mbipopullim dhe shtëpi të dëmtuara
Gaza ka një nga dendësia më e lartë e popullsisë në botë. Mesatarisht, ka më shumë se 5,700 njerëz për kilometër katror – shumë e ngjashme me dendësinë e popullsisë së Londrës – por ky numër shkon në më shumë se 9,000 në qytetin e Gazës.
Sipas të dhënave të OKB-së, pak më shumë se 75 për qind e popullsisë së Gazës – rreth 1.7 milionë njerëz – janë refugjatë të regjistruar.
Më shumë se 500,000 prej tyre jetojnë në tetë kampe të mbipopulluara në të gjithë brezin.
Përleshjet midis militantëve palestinezë në Gaza dhe Izrael dhe rindërtimi i ngadaltë kanë lënë shumë njerëz në Gaza pa strehim adekuat. OKB tha në janar se nga 13,000 shtëpitë e shkatërruara që nga viti 2014, rreth 2,200 nuk kanë marrë ende fonde rindërtimi. 72,000 shtëpi të tjera që u dëmtuan pjesërisht nuk morën ndihmë për rindërtim.
Rindërtimi pengohet nga aksesi i kufizuar në materiale ndërtimi dhe pajisje të specializuara për shkak të kufizimeve të Izraelit për artikujt “me përdorim të dyfishtë”. Zyrtarët palestinezë thonë se sulmet ajrore të tanishme izraelite kanë shkatërruar 1000 shtëpi dhe 500 janë dëmtuar aq shumë sa janë të pabanueshme.
Shërbimi shëndetësor nën presion
Objektet shëndetësore publike në Gaza janë të mbingarkuara dhe shpesh të prekura nga ndërprerjet e energjisë elektrike dhe mungesat e furnizimeve dhe pajisjeve mjekësore. Shumë shërbime dhe trajtime të specializuara nuk janë të disponueshme.
Kombet e Bashkuara thonë se bllokada nga Izraeli dhe Egjipti, shpenzimet më të ulëta shëndetësore nga Autoriteti Palestinez sesa Bregu Perëndimor dhe konflikti i brendshëm politik midis Autoritetit Palestinez, i cili është përgjegjës për shëndetin në territoret palestineze, dhe Hamasit janë fajtorë.
Pacientët nga Gaza që kërkojnë kujdes shëndetësor për shpëtimin e jetës ose trajtim thelbësor në spitalet e Bregut Perëndimor ose të Jerusalemit Lindor duhet së pari të marrin miratimin nga Autoriteti Palestinez dhe më pas lejen për t’u larguar nga Gaza nga autoritetet izraelite.
Nga viti 2008 deri në vitin 2022, më shumë se 70,000 ose një e treta e aplikimeve për licencë të pacientëve u vonuan ose u refuzuan. Disa pacientë gjithashtu vdiqën ndërsa prisnin një përgjigje për lutjet e tyre.
Bujqësia dhe peshkimi janë të kufizuara
Kombet e Bashkuara thonë se rreth 1.3 milionë njerëz në Gaza nuk kanë ushqim të mjaftueshëm dhe kanë nevojë për ndihmë. Sipas OKB-së, rreth 22 për qind e 12,000 dërgesave me kamionë që Izraeli dhe Egjipti lejuan përmes kalimeve kufitare Kerem Shalom dhe Rafah në gusht 2023 ishin dërgesa ushqimore.
Kufizimet izraelite për aksesin në tokën bujqësore dhe peshkimin kanë reduktuar sasinë e ushqimit që banorët mund të prodhojnë vetë. Zonat brenda 100 metrave të gardhit kufitar 60 km të gjatë të Izraelit konsiderohen të ndaluara.
Fermerët nuk lejohen të kultivojnë asgjë atje, edhe nëse toka është pronë e tyre. Njerëzit që nuk janë fermerë nuk lejohen të vijnë brenda 300 metrave.
Përveç kësaj, Izraeli vendos kufizime në lundrimin në Mesdhe, që do të thotë se banorët e Gazës mund të peshkojnë vetëm brenda një distancë të caktuar nga bregu – aktualisht midis 6 dhe 15 milje detare (11-28 km) – duke e bërë të vështirë për rreth 5,000 peshkatarë dhe njerëz të lidhur me këtë punë mbijetese.
Pas shpërthimit të konfliktit të fundit, Izraeli mbylli Kerem Shalom dhe ndaloi çdo peshkim.
Në një përpjekje për të anashkaluar bllokadën, Hamasi ka ndërtuar një rrjet tunelesh që përdor për të sjellë mallra në Rripin e Gazës nga Egjipti, por edhe si një qendër komandimi nëntokësore. Izraeli pretendon se tunelet përdoren nga ekstremistët për të kontrabanduar armë dhe për të lëvizur pa u zbuluar. Ushtria izraelite shpesh synon ato tunele.
Mungesa e ujit është rutinë
Uji i pastër nuk është i disponueshëm për 95 për qind të popullsisë në Gaza. Për shkak të mbishfrytëzimit të akuiferit bregdetar dhe depërtimit të ujit të detit dhe ujërave të zeza, uji i rubinetit është i kripur dhe i ndotur dhe jo i pijshëm.
Organizata Botërore e Shëndetësisë ka vendosur kërkesën minimale për nevojat ditore të ujit në 100 litra për person, e cila përfshin pirjen, larjen, gatimin dhe larjen. Në Gaza, konsumi mesatar është rreth 84 litra. Vetëm 27 litra prej tyre konsiderohen të përshtatshme për konsum njerëzor.
Më 10 tetor, OKB-ja paralajmëroi se vendimi i Izraelit për të ndërprerë ujin, energjinë elektrike dhe karburantin do të çonte në mungesa të mëdha të ujit të pijshëm.
Ata thonë se zyrtarët lokalë po u bëjnë thirrje banorëve të kursejnë ujin për të ruajtur shërbimet thelbësore dhe se impiantet e trajtimit të ujërave të zeza janë mbyllur për shkak të mungesës së karburantit, duke bërë që dhjetëra miliona litra ujëra të zeza të papërpunuara të lëshohen në det çdo ditë.
Shkollat përdoren si strehimore
Shumë fëmijë ndjekin shkollat e drejtuara nga OKB-ja, shumë prej të cilave shërbejnë si strehimore për dhjetëra mijëra njerëz që kanë ikur nga konflikti i fundit.
Sipas agjencisë palestineze të refugjatëve UNRWA, 71 për qind e 278 shkollave të saj në Gaza funksionojnë me një sistem “të dyfishtë”, me një turn të nxënësve në mëngjes dhe një pasdite. Madhësia mesatare e klasës në vitin 2022 ishte rreth 40 studentë.
Shkalla e shkrim-leximit për njerëzit midis moshës 15 dhe 19 vjeç në 2021 ishte 98 për qind. Shkalla e lartë e papunësisë tek të rinjtë
Gaza ka një nga popullsitë më të reja në botë – gati 65 për qind e banorëve janë nën moshën 25 vjeç, sipas CIA-s.
Në Londër, për shembull, është pak më shumë se 20 përqind, ku sipas të dhënave të regjistrimit të vitit 2021, më shumë se 65 përqind e njerëzve janë të moshës 25 deri në 64 vjeç.
Më shumë se 80 për qind e popullsisë jeton në varfëri në Gaza, ku shkalla e papunësisë është ndër më të lartat në botë, duke arritur deri në 45 për qind në vitin 2022. Papunësia e të rinjve është shumë më e lartë, 73.9 për qind e personave të moshës 19 deri në 29 vjeç me arsim të mesëm ose të lartë janë të papunë./BBC
