Dokumente që zbulojnë se si mjeku famëkeq nazist Josef Mengele, i njohur si “Engjëlli i Vdekjes”, bëri një jetë të lirë pas luftës në Argjentinë, u gjetën mes një morie të madhe provash të nxjerra dhe të deklasifikuara më herët këtë vit nga presidenti Javier Milei.
Mengele ishte i njohur për rolin e tij si komandant në Auschwitz, ku kryente eksperimente mjekësore brutale mbi të burgosur, veçanërisht binjakët, nën maskën e kërkimit shkencor.
Dëshmitarët okularë, përfshirë disa që gjenden në dosjet e deklasifikuara argjentinase, përshkruajnë natyrën e tij jashtëzakonisht gjakftohtë, makabre dhe sadiste, duke përfshirë torturimin dhe testimin e binjakëve përpara njëri-tjetrit pasi prindërit e tyre i dërgonte në dhomat e gazit.
Një dosje e tërë i është dedikuar ekskluzivisht ndjekjes së hapave të mjekut famëkeq të Auschwitz dhe komandantit të SS, Mengele.
Arkivat e deklasifikuara tregojnë se Argjentina e kuptoi qartë nga mesi deri në fundin e viteve 1950 se kush ishte Mengele dhe se ai ishte në të vërtetë i pranishëm në vend. Autoritetet dinin se ai kishte hyrë në vend në vitin 1949 duke përdorur një pasaportë italiane të lëshuar me emrin Helmut Gregor, të cilën e përdori si bazë për të marrë një kartë identiteti zyrtare emigranti në vitin 1950.
Materiali arkivor i Argjentinës hedh dritë mbi rrjetet që strehuan Mengelen. Megjithëse jashtëzakonisht i copëzuar dhe shumëgjuhësh – duke përfshirë dokumente në spanjisht, gjermanisht, portugalisht dhe anglisht – arkivi ofron një pasqyrë se si autoritetet gjurmuan, arkivuan, keqmenaxhuan dhe shpesh nuk ndërmorën asnjë veprim lidhur me informacionin që kishin rreth njërit prej kriminelëve të luftës më të kërkuar në botë.
Koleksioni përmban fotografi, shënime inteligjence, regjistra emigracioni, raporte mbikëqyrjeje dhe korrespondencë, duke pasqyruar dekada hetimi dhe përpjekjesh për të kuptuar rrjetin që e ndihmoi atë të lëvizte në Argjentinë, Paraguai dhe përfundimisht Brazil.
Prania e dokumenteve në gjuhën gjermane tregon përfshirjen e inteligjencës së huaj ose materialeve të sekuestruara nga komunitetet e emigrantëve; elementet portugeze sugjerojnë bashkërendimin ndërkufitar me burime braziliane; shënimet në anglisht tregojnë komunikimin me agjencitë e SHBA-së ose Britanisë.
Dosjet përmbajnë një shkrim të paspecifikuar nga shtypi i një shtetasi argjentinas të lindur në Poloni, José Furmanski, i cili ishte viktimë e Mengele, duke treguar se inteligjenca argjentinase ishte në dijeni të akuzave kundër kriminelit nazist.
“Unë e takova Mengelen. E njihja mirë. E pashë shumë herë në kampin e Auschwitz, me uniformën e tij të Kolonelit të SS-ve dhe, sipër saj, mantelin e bardhë të mjekut,” thotë Furmanski në intervistë.
Intervista vijon duke shpjeguar se Furmanski, i cili kishte një binjak, dha dëshminë e tij të gjallë të eksperimenteve të kryera mbi ta. Raporti e etiketoi Mengele si një sadist patologjik.
“Ai mblidhte binjakë të të gjitha moshave në kamp dhe ua nënshtronte eksperimenteve që gjithmonë përfundonin me vdekje. Midis fëmijëve, të moshuarve dhe grave…çfarë tmerresh. E pashë të ndante një nënë nga vajza e saj dhe të dërgonte njërën në vdekje të sigurt. Nuk do ta harrojmë kurrë,” tha Furmanski.
Dhjetëra pamje të skanuara pa tekst të integruar dhe etiketim të brendshëm të qindra faqeve sinjalizojnë një përpjekje sistematike nga inteligjenca argjentinase për të përpiluar një dosje të plotë personale të Mengeles, duke përfshirë kopje të pasaportave të huaja nën pseudonime, fotografi të bashkëpunëtorëve të dyshuar, shënime operative të shkruara me dorë, regjistra emigracioni ose regjistra të kalimit të kufirit, përmbledhje hetimore të përgatitura për eprorët politikë dhe korrespondencë ndërmjet oficerëve argjentinas dhe hetuesve ndërkombëtarë.
Dosjet vërtetojnë pozicionin e paqartë të Argjentinës pas luftës për bashkëpunimin me demokracitë perëndimore, burokracinë jashtëzakonisht të shkëputur, mungesën e vullnetit ose kuptimit lidhur me natyrën serioze të krimeve të kryera nga ish-nazistët në territorin e saj dhe një ngurrim nga autoritetet e hierarkisë më të lartë për t’u përballur me atë se sa thellë ishin ngulitur të arratisurit nazistë brenda peizazhit social dhe politik të vendit.
Në vitin 1956, duke u përpjekur të zgjeronte partneritetin e tij të biznesit, ai mori një kopje të ligjëruar të certifikatës së tij origjinale të lindjes nga Ambasada e Gjermanisë Perëndimore në Buenos Aires, kërkoi që ID-ja e tij të ndryshohej gjyqësisht për të pasqyruar të dhënat e tij të vërteta biografike dhe çuditërisht filloi të përdorte emrin e tij origjinal ligjor, një shenjë se sa i sigurt ndihej në Argjentinë.
Agjencitë argjentinase në këtë pikë jo vetëm që dinin kush ishte, ku jetonte dhe faktin që ishte martuar me të venë e vëllait të tij dhe po rriste djalin e tyre, por kishin edhe hollësi të plota në lidhje me interesat e tij të biznesit në vend. Raportet në dosje citojnë një vizitë të mundshme të babait të Mengeles në Argjentinë për ta ndihmuar financiarisht, duke investuar në një biznes laboratorësh mjekësorë në Buenos Aires.
Natyra e hapur e jetës së tij në vend e nxiti Gjermaninë Perëndimore të lëshonte një urdhër-arresti dhe të kërkonte ekstradimin e tij në vitin 1959, e cila u mohua pa veprime të mëtejshme nga një gjyqtar lokal, duke cituar se kërkesa bazohej jozyrtarisht në “persekutim politik” të Mengele, gjë që nuk lejonte që çështja të merrej parasysh.
Pavarësisht të gjitha provave të forta të mbledhura, është e qartë se informacioni ishte ndarë mes agjencive të ndryshme që nuk komunikonin plotësisht me njëra-tjetrën. Gjithashtu mungonte komunikimi i drejtpërdrejtë me presidencën dhe degët ekzekutive të vendit. Kjo bëri që veprimi për rastin të vendosej në mënyrë të shkëputur, dhe shpesh shumë vonë.
Ose pasi rrjedhjet e informacionit në shtyp e kishin paralajmëruar Mengeles për shqetësimet e mundshme nga autoritetet, për të dhënë rezultate të frytshme. Urdhrat e arrestit, kërkimet dhe kërkesat për mbikëqyrje shpesh kryheshin ose vendoseshin pas faktit, duke çuar në rrugë pa krye.
Pas kërkesës për ekstradim të vitit 1959 dhe me rritjen e presionit ndërkombëtar mbi Argjentinën, Mengele u arratis nga vendi në Paraguai, ndërsa gruaja dhe nipi i tij u zhvendosën në Zvicër.
Kjo është e dukshme nga një memo nga Drejtoria Federale e Koordinimit e shënuar si rreptësisht sekrete dhe konfidenciale, që detajon një kërkim për Mengelen dhe interesat e tij të biznesit, e datës 12 korrik 1960, një pikë kur Mengele tashmë kishte lënë Argjentinën për Paraguain.
“I sjell në dijeni Shefit se nga hetimet e kryera për të përmbushur O.B. e referuar, rezulton se JOSÉ MENGELE, shërbeu si partner i laboratorëve mjekësore ‘FADRO-FARM’ të vendosura në Rrugën Drysdale 3573, në Carapachay, Distrikti i Vicente López, dhe me zyra, që nga korriku i këtij viti, në Rrugën Cramer 860, Kryeqytet. Subjekti, i listuar si mjek, u fut në firmë më 10 korrik 1958, si partner kontribues me 10,000 dollarë kapital, dhe u tërhoq nga partneriteti në prill të vitit 1959,” thuhej në raport.
“Që nga hyrja në Argjentinë, subjekti banoi në pronën e familjes Mengele, duke përdorur emrin e Dr. GREGOR […], subjekti shprehu se kishte mbërritur në Argjentinë duke përdorur një emër tjetër dhe të ndryshëm nga profesioni i tij […]. Kështu, duket se, ndërsa mbante emrin e tij të vërtetë, subjekti i përkiste Shoqërisë SS […] gjatë së cilës kohë ai demonstroi se ishte nervoz, duke deklaruar se gjatë luftës ai veproi si mjek në S.S. Gjermane, në Çekosllovaki, ku Kryqi i Kuq e etiketoi atë si ‘kriminel lufte.’ Ai kishte studiuar Antropologji dhe ishte i njohur për Drejtësinë në gjykatat e Nurembergut, veçanërisht në lidhje me studimin e kafkave dhe kockave, por ai bashkim konsiderohej një krim në Gjermaninë Nacional Socialiste,” thuhet në raport rreth Mengele kur, gjatë ndryshimit të emrit të tij nga pseudonimi i rremë në identitetin e tij të vërtetë, Nazisti “shpjegoi” motivet e tij për mos përdorimin e identitetit të tij të vërtetë fillimisht, tha ai.
Komuniteti i inteligjencës së Argjentinës vazhdoi ta ndiqte Mengele, kryesisht përmes raporteve të shtypit dhe kontakteve me agjencitë e huaja. Mengele fitoi shtetësinë paraguaiane dhe u mbrojt nga qeveria e diktatorit paraguaian Alfredo Stroessner, familja e të cilit ishte me origjinë nga i njëjti qytet bavarez si ai.
Arkivat zbulojnë se Mengele hyri klandestinisht në Brazil në një moment rreth vitit 1960 përmes zonës kufitare afër shtetit Paraná. Ai u ndihmua nga fermerë gjermano-brazilianë që ishin simpatizantë nazistë dhe i siguruan atij strehë të shumta rurale për disa vite.
Megjithëse dosjet argjentinase janë të pakta në hollësi dhe mbështeten shumë në shkrimet e medias në këtë pikë, Argjentina ishte në dijeni se Mengele kishte adoptuar pseudonimin Peter Hochbichler, megjithëse ndonjëherë përdorte edhe një version portugez të emrit të tij të vërtetë – José Mengele.
Për pjesën e mëvonshme të viteve 1960 dhe gjatë gjithë viteve 1970, ai filloi të jetonte në prona që u përkisnin familjeve gjermane Bossert dhe Stammer në shtetin e Sao Paulo, Brazil.
Mengele vdiq në vitin 1979 kur pësoi një goditje në tru ndërsa notonte në det në qytetin bregdetar të Bertioga. Ai u varros nën emrin e rremë ëolfgang Gerhardt, por pista të shumta çuan në zhvarrosjen e trupit të tij dhe identifikimin pozitiv të eshtrave të tij nga autoritetet braziliane në vitin 1985. Testimi i ADN-së konfirmoi më tej gjetjet në vitin 1992./Përgatiti në shqip Hashtag.al- Marrë nga Foxnews.com
)
