Jane Austen, misteri i një dorëshkrimi të padeshifrueshëm

Ekziston një thesar i vogël ose ndoshta i madh ende i pa eksploruar, nëse jo në një masë të vogël.

Ato janë kujtimet e Francis Austen, një nga vëllezërit e të madhes Jane, një oficer i marinës që u ngrit në gradën e admiralit dhe vdiq në moshën 90 vjeç në vitin 1865, shumë kohë pas motrës së tij.

Edhe pse u panë pak, ai ishte i besuari i saj i madh. Dhe në fund të jetës ai shkroi një libër me kujtime, i cili mbeti një dorëshkrim, tani i blerë nga Shtëpia e Jane Austen në rezidencën e saj stërgjyshore në Hampshire.

Flet për udhëtimet e tij të gjata nëpër botë, por edhe për marrëdhëniet familjare dhe sigurisht për motrën e tij.

Dihet shumë për marrëdhënien e tyre. Për shembull, njihen letrat që ai mori prej saj, të cilat janë padyshim të dobishme për të kuptuar se si e ka jetuar shkrimtarja rolin e saj.

Dihet se ajo nuk ka firmosur asnjëherë emrin e saj, përveçse ka treguar në kopertina një “zonjë”, edhe pse në botën letrare identiteti i saj nuk ishte mister.

Por në nëntor 1815, ndërsa ajo ishte gati të botonte “Emma”-n, pas negociatave të gjata editoriale të kryera nga vëllai i saj, Princi Regent e ftoi atë nëpërmjet bibliotekarit mbretëror në rezidencën e tij në Londër.

Dhe ai e bëri atë të njoftonte se “u lejua” t’i kushtonte atij romanin e saj të ardhshëm.

Austin e vizitoi bibliotekën me dëshirë, por për sa i përket përkushtimit, ajo me të vërtetë nuk donte t’ia dinte, të paktën derisa u bë e ditur se nuk ishte një lëshim dashamirës, ​ por një urdhër.

Në atë libër, një zonjë, admiruese e madhe e një personazhi me emër, citon, ndonëse me synime të kundërta me ato të autores, dy vargje të Thomas Grey, nga një poezi shumë e popullarizuar në atë kohë: “Thuajse të gjitha lulet lindin për të shkëlqyer pa u vënë re; Dhe shpërdorojnë aromën e tyre në ajrin e shkretëtirës”.

Një deklaratë ironike e poetikës? Ndoshta jo vetëm, duke pasur parasysh se pas suksesit Austen i kishte shkruar tashmë të vëllait  – ishte vjeshta e vitit 1813, duke i shpjeguar atij një parim bazë të sjelljes së saj.

“E dija mirë se me çfarë po e ekspozoja veten time, por e vërteta është se sekreti është përhapur aq shumë sa që tani mezi është një hije e një sekreti, ndaj besoj se kur dhe nëse shfaqet i treti (romani), nuk do të përpiqem as të them gënjeshtra. Në vend të gjithë misterit, do të përpiqem të marr të gjitha paratë që mundem prej tij”.

Kush e di sa gjëra të tjera i tha, veçanërisht në periudhën e saj të formimit, midis viteve 1806 dhe 1809, kur ai jetonte në shtëpi me të.

A do të jenë shënuar? Nuk dihet.

Problemi me dorëshkrimin, në fakt, është se ai është kryesisht i palexueshëm, për shkak të përkeqësimit të letrës, njollave dhe dorës së paqëndrueshme të admiralit, vitet e fundit të të cilit u munduan nga artriti.

Disa faqe nga 78 prej të cilave është i përbërë janë lexuar dhe botuar, por versioni i plotë është ende një enigmë e pazgjidhur: aq shumë sa Shtëpia e Jane Austen bëri një apel duke bërë thirrje për vullnetarë të gatshëm të provonin dorën e tyre në këtë ndërmarrje.

Ndoshta ata do të kenë sukses.

Marrë nga “La Stampa”, përshtatur për “Albanian Post”.