Në Shqipëri, mjeshtrit e prodhimit të lahutës janë të paktë, ku njëri prej tyre është edhe 70-vjeçari Gjelosh Alia, që prej disa dekadash punon në punishten e tij në Tiranë.
Lahuta shqiptare është bërë pasuri botërore e UNESCO-s, pasi është shpallur zyrtarisht pasuri e trashëgimisë kulturore jomateriale për mbrojtje urgjente.
Lahuta është vegël muzikore e përbërë nga një kasë druri, e mbuluar përsipër me lëkurë e me bisht të gjatë, që ka vetëm një fill ose vetëm një tel dhe që i bien me hark të përkulur për të përcjellë këngët.
Ky instrument i traditës shqiptare ka qenë ndër shekuj pjesë e ceremonive, festave dhe traditave në zonat veriore të Shqipërisë, në Kosovë dhe në disa zona ku jetojnë shqiptarët në Mal të Zi.
Në Shqipëri, mjeshtrit e prodhimit të lahutës janë të paktë, ku njëri prej tyre është edhe 70-vjeçari Gjelosh Alia, që prej disa dekadash punon në punishten e tij në Tiranë.
Ish-mësuesi i gjuhës dhe letërsisë shqipe, përveç profesionit të tij si mësues ka punuar edhe si artizan, duke prodhuar për gjysmëshekulli vegla muzikore popullore, si lahutën, çiftelinë, sharkinë dhe laurinë.
– Lahuta është bërë pjesë e pandashme e jetës së artizanit shqiptar
Për Anadolu, Alia tregon se për 50 vjet merret me prodhimin e veglave muzikore popullore, përfshirë edhe lahutën dhe thekson se lahuta është bërë pjesë e pandashme e jetës së tij.
Artizani shqiptar tregon se lahuta futet tek instrumentet kordofone, me tela, por ka veçoritë dhe karakteristika të veçanta, ndryshe nga kordofonet e tjera, nga çiftelia dhe shkarkia, duke filluar që nga zgjedhja e drurit.
– “Lahuta është një himn që e ka shoqëruar popullin shqiptar brez pas brezi”
Alia tregon se për prodhimin e lahutës preferon të përdorë së pari drurin e manit, pastaj arrën dhe qershinë, duke i konsideruar më të mirët për prodhimin e kësaj vegle muzikore popullore.
“Karakteristikë është dekoracioni që është koka e dhisë, është një simbolizim i qëndresës dhe i forcës. Për mua lahuta është një himn që e ka shoqëruar popullin tonë(shqiptar) brez pas brezi dhe e ka frymëzuar. Zëri(tingulli) lahutës të frymëzon shumë, ai vjen nga thellësia e zemrës”, shprehet ai.
Teksa mban një qeleshe në kokë, Alia vazhdon punën në punishten e tij për të prodhuar vegla muzikore sipas metodës tradicionale, ndërsa ai ka në punim e sipër edhe disa lahuta.
“Ka 50 vjet që merrem me prodhimin e veglave muzikore popullore, por lahuta për mua është e veçantë, sepse ajo të bën direkt për vete. Lahuta është bërë pjesë e pandashme e jetës time. Gjatë jetës time kam prodhuar qindra lahuta, tani së fundmi kam në dorë disa prej tyre”, tregon Alia.
– Lahuta në UNESCO
Më 9 dhjetor 2025, autoritetet shqiptare konfirmuan se lahuta shqiptare është bërë pjesë e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të UNESCO-s, për mbrojtje urgjente.
Zyrtarizimi i kësaj nisme të Shqipërisë është konsideruar si një nga sukseset më domethënëse për identitetin kulturor shqiptar.
Institucionet shqiptare kanë konfirmuar se arti i të luajturit, të kënduarit dhe bërjes së lahutës është shpallur zyrtarisht pjesë e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të UNESCO-s, duke u përfshirë në listën e elementeve që kërkojnë mbrojtje të menjëhershme.
Akademia e Shkencave e Shqipërisë, e vlerëson lahutën si një nga thesaret më të çmuara të identitetit kulturor shqiptar dhe sipas këtij institucioni u përfshi në UNESCO, pas një procesi të gjatë kërkimor, të udhëhequr nga një grup studiuesish të njohur shqiptarë.
Për Shqipërinë, përfshirja e lahutës në këtë listë ndërkombëtare jo vetëm e ngre këtë traditë në vëmendjen globale, por edhe thekson nevojën për ruajtjen e saj të menjëhershme, “për të siguruar vazhdimësinë e një simboli të rrallë të identitetit shqiptar”./ anadoly agency/ KultPlus.com
